Türk Dili Bölümü
https://hdl.handle.net/20.500.12573/413
2024-03-28T20:17:22ZTÜRKİYE TÜRKÇESİNDE ÖLEN FİİLLER
https://hdl.handle.net/20.500.12573/1855
TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE ÖLEN FİİLLER
Kayasandık, Ahmet
Türkçenin ölü kelimeleri hakkında yapılacak araştırmalar, söz varlığına yapacağı katkılar yanında dil ve kültür tarihine dair bilinmeyen birtakım hususların öğrenilmesine ve bu dil olayının özelliklerini aydınlatmaya yarayacaktır. Dil bilgisinin diğer alanlarına dair çalışmaların çokluğuna ve çeşitliliğine karşılık semantik ve özellikle etimoloji alanındaki araştırmalar sınırlıdır. Dîvânu Lugâti‟t-Türk (DLT) ve Kutadgu Bilig (KB) dizinlerinden tespit edilen ve bugün kullanılmayan fiillerin ölme nedenlerinin gruplandığı bu çalışmayla bu alana bir katkı amaçlandı. Çalışmada araştırmacıların kelimelerin ölme sebebine dair açıklamalarına yer verildi. Sözlüklerle karşılaştırılarak tespit edilen ölü fiiller, unutulma sebeplerine göre sekiz grupta sıralandı. Anlamı kaba olduğundan yerine başkası kullanıldığı için ölen fiilin bulunmaması dikkat çekti. Türediği isim öldüğü için unutulan fiilleri anlamak kolay olduğundan bunlara birkaç örnek verilmekle yetinildi. Yabancı kelime yerine Türkçesi kullanıldığı için ölen bir adet fiil, kısalık/fonetik sebeplerle ölen dokuz adet fiil tespit edildi. Fiillerin ölümünün (elli bir fiille) en fazla sosyal, kültürel, dinî ve tarihî vb. sebeplerden kaynaklandığı sonucuna ulaşıldı. Eylem aynı eylem olduğu için fiillerde değişiklik öngörülmeyebilir ama tarihî süreçte ince ayrımlar ortaya çıkmış, bu durum da bazı fiillerin zamanla ölmesine neden olmuştur. Arapça, Farsça gibi yabancı dillere ait unsurların yoğun olarak bulunduğu divan şiirine ve nesrine ait örneklerde bile fiillerin korunduğu bir dilde bu kadar fiilin ölmesi dikkat çekicidir.; The researches on the Turkish obsolete words shall provide some
contributions to vocabulary and also make some unknown issues regarding
the history of language and culture to be evident and help to explain the
features of language. Despite the multiplicity and diversity of studies on the
other areas of grammar, there is limited research in the area of semantics and
especially etymology. This study aims at making a contribution to grammar
by classifying the reasons why the verbs that are identified from the Dîvânu
Lugâti't-Türk (DLT) and Kutadgu Bilig (KB) indexes and are not in use
today have been dead. This study includes in the researchers‟ explanations
regarding the reasons why the words are no longer in use. The obsolete verbs
chosen comparatively from the dictionaries are ordered in eight groups
according to the reasons of oblivion. It is noteworthy that there are no
obsolete verbs as a result of substituting other verbs since their meanings are
rude. A few examples have been given to the forgotten verbs as a result of the fact that nouns from which they are derived are dead. One obsolete verb has
been identified as a result of using Turkish equivalence of a foreign word and
nine obsolete verbs due to shortness or phonetic reasons. It has been
concluded that deaths of verbs (fifty one verbs) stem from, at the very most,
social, cultural, religious and historical reasons, etc. Because the action is the
same action, no change in the verbs may be foreseen, but in the historical
process subtle distinctions have emerged, which has caused some verbs to die
over time. It is worth considering that such amounts of verbs have been dead
in a language where verbs are well protected, even in the samples regarding
Divan poetry and prose in which elements belonging to foreign languages
such as Arabic and Persian are intensively present.
2018-01-01T00:00:00ZTürkiye Türkçesinde +CIl / +CUl Eki ve 'Eskicil' Sözü
https://hdl.handle.net/20.500.12573/815
Türkiye Türkçesinde +CIl / +CUl Eki ve 'Eskicil' Sözü
Ahmet KAYASANDIK
Türkçede yeni kelimeler yapmanın yollarından biri yapım ekleriyle kelimeler türetmektir. Ancak bunun dilin kurallarına uygun olarak yapılması gerekir. Ek canlı olmalı, benzer örnekleri bulunmalı, kuruluşu tutarlı, yapısı doğru, anlamı açık olmalıdır. Eski kaynaklarda sınırlı örnekleri bulunan +CIl / +CUl ekiyle düşkünlük, alışkınlık, benzerlik kavramı taşıyan kelimeler türetilmiştir. Son zamanlarda ekin asıl işlevine getirildiği isme bağımlılık, yakınlık, isteklilik, sıralama gibi kavramlar yüklenmiş; sayıca az olsa da yine bu ekle bazı araç, gereç adları, bitki adları, oyun adları, terimler ve somut kelimeler yapılmıştır. Eskicil gibi birkaç örnekte ise bu eke, terim türetme ilkelerine pek de uygun olmadığı hâlde nispet eki işlevi yüklenmiştir. Bu çalışmada ekin kelimeye kattığı kavramlar göz önünde bulundurularak bu ekle türetilen bütün kelimeler gruplandırılmış ve sözlük anlamları verilmiştir. Ayrıca arkaik yerine kullanılan terimlerden biri olan eskicil sözünün terim yapma yöntemlerine uygun olmadığı belirtilerek bu terim için arkaik veya eski dil ögesi ya da eski unsur ifadeleri önerilmiştir.
2020-01-01T00:00:00ZE-ticarette Türkçenin özensiz kullanımı: A101 örneği
https://hdl.handle.net/20.500.12573/803
E-ticarette Türkçenin özensiz kullanımı: A101 örneği
Ahmet KAYASANDIK
Dilin asıl işlevini doğru bir şekilde yerine getirebilmesi, onu kurallarına uygun biçimde kullanmaya bağlıdır. Son zamanlarda sezgiye dayalı anlaşmayla yetiniliyor. Konuya gereken duyarlılık gösterilmiyor. Bunun gibi çeşitli sebeplerle dil yanlışlarına yenileri ekleniyor. Bunlar da özellikle internet, televizyon, radyo, gazete, dergi, afiş, broşür, sosyal medya uygulamaları gibi araçlarla çok hızlı bir şekilde yayılıyor ve gittikçe kanıksanmaya başlıyor. İnternetten alışverişin yaygınlaşmaya başladığı günümüzde bu amaçla tasarlanan e-ticaret sitelerine de büyük sorumluluk düşüyor. Ağ sayfalarındaki dil yanlışları ve dilin özensiz kullanımı hem bu web sitelerini örnek alarak tasarlanan yenilerini hem de kullanıcıları olumsuz etkilemekte, yanlışların yayılmasına sebep olmaktadır. Dil yanlışlarının çoğunlukla çeşitli tasarımlarla ve kompozisyonlarla ürün ambalajlarına serpiştirilen bilgilerin ağ sayfasına aktarılmasında yapıldığı görüldü. Tamlama kurallarına, sıfatların sırasına, yazım ve noktalama gibi hususlara dikkat edilmediği tespit edildi. Dil yanlışlarının önemli bir kısmı, sıfat tamlamalarındaki tamlayanların yanlış sıralanmasından ve isim tamlamalarındaki iyelik ekinin eksikliğinden kaynaklanmaktadır. a101.com.tr ağ sayfasıyla sınırlı bu çalışmada tespit edilen olumsuzluklar; tamlama yanlışları, anlatım bozuklukları, yazım, noktalama ve kısaltma yanlışlıkları alt başlıklarıyla gruplandı ve düzeltme önerileri verildi. Sabit bilgilendirmeler ve kategori başlıkları bir uzmandan yardım alınarak bir defada kalıcı olarak düzeltilebilir. Ürün bilgileri, doğru yazımla ve doğru sırayla veri tabanına girilebilir. Üreticiler, ürün görsellerini ve ürüne ait bilgileri kendi ağ sayfalarından çekilebilecek uygulamalar geliştirebilirler.
2020-01-01T00:00:00Z