Quest for new forms of museum space: The politics of archaeology and museum architecture in the 1960-1980 period in Turkey

Abstract

This study historically examines the formation and development of museums in Turkey, which are powerful cultural tools of modernity. Within the scope of the thesis, I scrutinize the evolution of museum architecture in Turkey under the influence of political ideologies and archaeological policies from the beginning of the twentieth century until 1980. As will be seen in the following sections, the political, cultural, economic, and social transformations experienced in this period were influential to the formation of museums in Turkey. The concept of museums began to change in Europe from the Enlightenment period onward and, became a central element for nation-states to create a modern and civilized identity in the nineteenth century. Likewise, the preliminary scientific archaeological studies in the late Ottoman period culminated in the Imperial Museum. After the proclamation of the Republic, the efforts to establish a modern museum in Turkey gained momentum along with many other nation-building policies. This thesis explores the establishment and development of museums in Turkey in the period between 1960 and 1980, focusing on the archaeological and cultural policies between political coups and their historical origins. I argue that the making of museums cannot be read independently of historicity, local identity, and role-play in the architectural medium. In this regard, this thesis spatially analyzes two museums in light of two major architectural themes of the period by synthesizing the examples in the architectural journals and state archives and examining these through many concepts found in the academic literature.

Bu çalışma, modernitenin güçlü kültürel araçları olan müzelerin Türkiye‘deki oluşumunu ve gelişimini tarihsel olarak incelemektedir. Tez kapsamında, yirminci yüzyılın başından 1980‘e kadar politik fikirlerin ve arkeoloji politikasının etkisi altında çeşitli anlatılarla kurgulanan Türkiye'deki müzelerin gelişimi incelenmiştir. İlerideki bölümlerdeki görüleceği gibi bu dönemde yaşanan politik, kültürel, ekonomik ve toplumsal dönüşümler, Türkiye‘de müzelerin oluşumunda etkili olmuştur. Avrupa‘da Aydınlanma çağından itibaren anlamı değişmeye başlayan müzeler, on dokuzuncu yüzyılda ulusdevletlerin modern vatandaş inşa etme sürecinde merkezi bir öge olmuştur. Buna paralel bir biçimde Geç Osmanlı döneminde bilimsel arkeolojik çalışmaların başlayıp İstanbul’da Arkeoloji Müzesinin açılışıyla başlayan bu süreç, Cumhuriyet'in ilanından sonra ise Türkiye'de ulus devlet inşasının kültürel altyapısının önemli bir parçası olmuştur. Bu bağlamda Anadolu’da pek çok müze açılmıştır. Bu tez, temel olarak Türkiye‘de 1960-1980 dönemi müzelerin kuruluşunu ve gelişimini, siyasi darbeler arasındaki arkeolojik ve kültür politikalarını tarihsel kökenlerinin izinde araştırıyor. Müzelerin inşasını, tarihsellik, yerel kimlik ve mimari kültür ile rol paylaşımından bağımsız olarak okunamayacağını savlıyor. Bu doğrultuda, müzelerin tarihsel ve ideolojik arka planı vurgulanırken öne çıkan dikkat çekici meselelerden biri olan kültür politikalarındaki eski eserlerin korunması ve yeni müze planlamalarının tarihsel izlerini sürüyor. Bu tez, bahsedilen değişimi iki farklı müze projesinin mekânsal analizini o dönemde mimarlık ve kültür alanındaki iki önemli tartışmanın ekseninden yorumlamayı deniyor. Bunu yapabilmek için de mimarlık dergileri ile devlet arşivlerinde yer alan belgeleri ile akademik literatürdeki kavramları sentezleyerek okumayı deniyor.