Türkiye’de Kadın Kooperatifleri: Mevcut Durum Analizi, Kadın Güçlenmesi ve İstihdam Yaratma Potansiyeli

Abstract

Türkiye hala toplumsal cinsiyet normlarının çok güçlü olduğu ve kadınların ekonomik yönden birçok dezavantajı yaşadıkları bir ülkedir. Bunun en bariz gözlemlenebildiği alan ise, işgücü piyasasıdır. Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına katılımları ve istihdam oranları OECD ve AB ülkeleriyle karşılaştırıldığında oldukça düşüktür. Son dönemde kadın ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının artırılması amacıyla alternatif bir güçlenme aracı ve istihdam modeli olarak kadın kooperatifleri öne çıkmaktadır. Nitekim kadın kooperatiflerinin yaygınlaşması amacıyla kamu kurumları, yerel yönetimler, uluslararası kuruluşlar ve STK’lar kadın kooperatiflerini maddi olarak ve kooperatiflerin kuruluş ve işletilmesiyle ilgili eğitimler aracılığıyla teknik açıdan desteklemektedirler. Ancak desteklerle sayıları gün geçtikçe artan kadın kooperatiflerinin mevcut durumunu ortaya koyan çalışmaların sınırlı olmasının yanında aktif kadın kooperatifleri ve bunların ortakları sayıları ile faaliyet alanları gibi bilgilere ulaşmak da oldukça güçtür. Bu alandaki bilgi eksikliği kadın kooperatiflerinin hem nicelik hem de nitelik açısından değerlendirilmesini zorlaştırmakta, kuruluş hedefleri ile faaliyetleri arasındaki ilişkinin analiz edilmesini engellemektedir. Bu çalışmada Türkiye’de kadın kooperatiflerinin mevcut durumu, kadın kooperatiflerinin istatistiki bölge sınıflandırmalarına göre düzey 2’de yer alan 26 bölgedeki dağılımları ve üretim ile hizmet sınıflandırmaları da dikkate alınacak şekilde incelenmiştir. Bunu yaparken Ticaret Bakanlığı’nın resmî sitesindeki verilerden, üst birliklerden elde edilen verilerden ve çalışma süresinde doğrudan iletişime geçilerek ulaşılan kadın kooperatiflerinin verilerinden yararlanılmıştır. Bu çalışma son yıllarda kadın kooperatif sayılarındaki hızlı artışa rağmen, kadın kooperatiflerinin kadın istihdamını arttırmada ve kadın güçlenmesini desteklemekte epey zayıf etkiler yarattığını göstermektedir. Fakat yine de uzun vadede kadın kooperatiflerinin toplumsal yaşamda ve çalışma yaşamında toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin ortadan kaldırılmasında veya azaltılmasında önemli bir güçlenme aracı olduğu söylenebilir.

Turkey is still a country where gender norms are deeply ingrained, and women face many economic disadvantages. The most noticeable manifestation of this is the low rate of women's participation and employment in the labor market, compared to OECD and EU countries. In recent years, women's cooperatives have emerged as an alternative tool for empowering women and creating employment opportunities. Public institutions, local governments, international organizations, and NGOs support women's cooperatives financially and provide technical training for their establishment and operation to promote their widespread adoption. However, despite the increasing number of women's cooperatives supported by these programs, there is limited research on their current situation, the number of active cooperatives, their partners, and their scope of activities. This information gap makes it difficult to evaluate women's cooperatives in terms of both quantity and quality and analyze the relationship between their establishment goals and activities. This study examines the current situation of women's cooperatives in Turkey, their distribution in the 26 regions classified as level 2 according to statistical region classifications, and their classification based on production and service categories. The data used in this study were obtained from the official website of the Ministry of Commerce, data from federations, and direct communication with women's cooperatives during the research period. The results of this study show that despite the rapid increase in the number of women's cooperatives in recent years, they have had a weak impact on increasing women's employment and empowering women. Nevertheless, it can be said that women's cooperatives are an important tool for empowering women and eliminating or reducing gender inequalities in both social and work life in the long run.