AMERİKAN İŞLETME İDEOLOJİSİNİN TÜRKİYE’YE GELİŞİ, YAYILIŞI VE ÜCRET TARTIŞMALARI,1960-1980

Abstract

1960-1980 arasında yeni bir toplu sözleşme düzenine geçilmesiyle ve kalkınma, sosyal adalet, ücret eşitsizlikleri gibi konularda kamusal tartışmaların gittikçe yoğunlaşmasıyla birlikte sermaye sahiplerinin en önemli gündemlerinden birisi sınai karlılıklarını gizlemek/arttırmak ve bunu yaparken de emek süreçleri üzerindeki denetimlerine özellikle örgütlü emeğin rızasını almaktı. Bu anlamda, özellikle 1945 sonrası dünyaya yayılan Amerikan işletme ideolojisi burjuvazinin/işletme yöneticilerinin bir yandan kapitalist karları gizlemek ve diğer yandan emek üzerindeki denetimi sağlamak hususunda rızanın üretilmesinde en önemli araçlardan birisi oldu. Bu çalışma, burjuvazinin örgütlü emeğin rızasını almak için kullandığı en önemli ideolojik mekanizmalardan birisi olan işletme ideolojisinin Türkiye’ye gelişine, yayılmasına ve özel olarak bu ideolojinin önemli bir boyutu olan ücret tartışmalarına odaklanmaktadır. Makalede sermaye sahiplerinin/yöneticilerin karlarını gizlemek-arttırmak ve emek üzerinde denetimi sağlamak için öne sürdüğü ücretler-verimlilik ilişkisi ve ücret sistemlerine örgütlü emeğin sendikal yapısı ve stratejileri nedeniyle rıza göstermediği öne sürülecektir. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı 1960-1980 arasının emek-sermaye çatışmasını incelerken emek süreçlerini büyük oranda ihmal eden mevcut literatüre katkı koymaktır.

The introduction of a new collective bargaining system in 1963 and flourish of public debates related with the labor-capital relationship, such as development, social justice wage inequalities has created concerns among the Turkish bourgeoisie about its profits and control over the labor in the production process within the enterprises between the period of 1960 and 1980. In this regard, the American management ideology which has spread to the world especially after the Second World War, has become one of the main ideological tool of the bourgeoisie in an effort to take consent of the organized labor This study focuses on the arrival and dissemination of the management ideology in Turkey as one of the main mechanism of the capitalist class to derive such a consent. It, particularly, analyzes the wage debate, which constituted an important component of the management ideology. Thus, the main argument of this article is that the capitalist class and/or managers of the period asserted that trade unions had to make wage demands in accordance with the productivity of enterprises and offered some wage systems. However, most of the trade unions did not accept them mainly due to profile of their members and their union politics. Focusing on such debates over the organization of relations in production, the article aimsto contribute in the existing literature which, by and large, ignores the labor process in explaining the labor-capital conflict between 1960 and 1980 in Turkey.